Гімны Беларусі:
Гімн ВКЛ (14–18 стст.)
Гімн БНР (1918)
Гімн Беларускай ССР (1955-1991)
Гімн Беларусі (2002-)
Іншыя гімны:
Магутны Божа
Не загаснуць зоркі ў небе
Пагоня

«Багародзіца» – дзяржаўны гімн Вялікага Княства Літоўскага ў 14 – 18 стагодзьдзях. З 15 стагодзьдзя зваўся таксама «Песьняй Айчыны» і лічыўся ўжо старадаўнім. Сьпяваўся пры каранацыях, прыдворных цэрэмоніях і іншых урачыстасьцях, войскам перад бітвамі, пры асьвячэньні мошчаў сьвятых, на пахаваньнях дзяржаўных асоб.
«Багародзіцу» адносяць да гімнаў, а не да малітваў, на падставе наяўнасьці вершаванага тэксту. Найстарэйшы запіс тэксту з мэлёдыяй зроблены ў 1407 годзе. У ВКЛ тэксты «Багародзіцы» зьмяшчаліся ў шмат якіх распаўсюджаных рукапісах і друкаваных выданьнях, ад так званага «Статута Яна Ласкага» (1506) да «Volumina legum» (1732). У 16 стагодзьдзі быў перакладзены на лацінскую мову. Вядома шаснаццаць нотных запісаў «Багародзіцы» зробленых у 15 – 18 стагодзьдзях.
На вялікай дзяржаўнай харугве ВКЛ з аднаго боку была выява «Пагоні», а з другога – выява Багародзіцы. Улічваючы, што з другой паловы 13 стагодзьдзя выява Багародзіцы была гербам Полацкага княства магчыма ўявіць запазычаньне ВКЛ гэта герба, а магчыма і гімна «Багародзіца» ад Полацка.
На падставе моўных дасьледаваньняў прыблізна вызначаюць тэрмін узьнікненьня гімну – сярэдзіна 14 стагодзьдзя, аднак ужытыя ў тэксту архаізмы кажуць за значна ранейшае аднясеньне гэтага твору (нават да 13 стагодзьдзя). «Багародзіца» зьяўляецца арыгінальным творам, дасьледчыкі не адшукалі адпаведнікаў у грэцкай, лацінскай, чэскай і нямецкай літаратуры.
Упершыню ў крыніцах «Багародзіца» згадвацца Янам Длугашам, у сваёй Хроніцы ён распавядае, што на пачатку бітвы пры Грунвальдзе польска-літоўскае войска заспявала «Багародзіцу» і патрасаючы дзідамі рушыла на ворага.
У канцы 14 стагодзьдзя «Багародзіца» разам з Ягайлам і яго прыбліжанымі трапіла ў Польшчу. У 15 стагодзьдзі гімн ўжо быў шырокавядомы ў Польшчы, стаўшы вайсковым і рэлігійным гімнам Рэчы Паспалітай. Некаторыя дасьледчыкі лічаць, што «Багародзіца» была ўласным каранацыйным гімнам Ягелонаў. Пазьней тэкст «Багародзіцы» быў дапоўнены дадатковымі радкамі.
Мэлёдыя Багародзіцы набліжана да мэлёдый грыгарыянскага харалу; запісаны нотамі-нэўмамі на пяцілініі, у ключы ФА, у малай актаве, такім чынам, прызначана для выканання мужскім хорам ва ўнісон ці голасам. Танальна мэлёдыя належыць да 1. грыгарыянскага тону. Тэкст з манускрыпту з 1407 р. зьяўляецца першым (найранейшым) вядомым сёньня вершаваным запісам польскай мовы.

Багародзіца, Дзявіца
Богам славёна, Марыя

У твайго сына, Гаспадзіна
Маці звалёна, Марыя

Маці звалёна, Марыя
Зычы нам і адпусьці нам

І дзеля Хрысьціцеля, Божыча
Слыш галасы, чалавечы мысьлі поўнь

І малітву цябе узносім
І даць рады цябе ж просім

Дай на сьвеце збожны пабыт
Па жывоце дай райскі быт

Багародзіца, Дзявіца
Богам славёна, Марыя

Другі варыянт словаў:

Багародзіца, Дзявіца,
Богам слаўлена Марыя!
У твайго сына, Гаспадзіна,
Маці велічна, Марыя,
Нам ласкі прасі спаслаць

Ты дзеля Хрысьціцеля,
Божыча пачуй галасы,
Чалавечы думкі споўнь
І малітву нашу к Цябе
А даць рач нам, Молім Цябе:
Ва ўсім сьвеце збожны пабыт,
Па жывоце вечны ў раі быт

Арыгінальны тэкст з першай старонкі рукапісу 1407 года:

Bogu rodzicza dzewicza
Bogem s?awena maria
U twego Syna gospodzina
matko Swolena maria
Zyszczy nam Sp?sczi nam. Kyrieleyson.

Twego dzela krzcziczela bo?ycze
Us?ysz g?osi naplen misli cz?owecze
S?ysz modlitw? j?? nosimi
A dacz raczi jego? prosimi
a naswecze zbozni pobit
po?iwocze rajski przebit. Kyrieleyson.

Нацыянальны гімн Беларускай Народнай Рэспублікі.

Музыка — Уладзімера Тэраўскага. Словы — Макара Краўцова.

Мы выйдзем шчыльнымі радамі
На вольны родны свой прастор.
Хай воля вечна будзе з намі,
А гвалту мы дамо адпор!

Няхай жыве магутны, сьмелы
Наш беларускі вольны дух.
Штандар наш бел-чырвона-белы,
Пакрый сабой народны рух.

На бой! За шчасьце і за волю
Народу слаўнага свайго!
Браты, цярпелі мы даволі,
На бой — усе да аднаго!

Імя і сілу беларуса
Няхай пачуе й убачыць той,
Хто сьмее нам нясьці прымусы
I першы выкліча на бой.

Браты, да шчасьця мы падходзім:
Хай гром грыміць яшчэ мацней!
У крывавых муках мы народзім
Жыцьцё Рэспублікі сваёй!

Варыяцыі

Існуе таксама іншая вэрсія першага куплету:

Мы выйдзем шчыльнымі радамі
На вольны родны наш прастор.
Хай воля вечна будзе з намі,
А гвалту мы дамо адпор!

Другога:

Хай аджыве закамянелы
Наш беларускі вольны дух.
Штандар наш бел-чырвона-белы,
Пакрыў сабой народны рух!

Чацьвертага:

Імя і сілу беларуса
Няхай пачуе й бачыць той,
Хто сьмее нам нясьці прымусы
I першы выкліча на бой.

Пятага:

Браты, да шчасьця мы падходзім:
Хай гром грыміць яшчэ мацней!
У крывавых муках мы адродзім
Жыцьцё Рэспублікі сваёй!

Гімн Беларускай ССР створаны ў 1955 годзе. Музыка Нестара Сакалоўскага, словы Міхася Клімковіча. Зьяўляўся дзяржаўны гімнам у 1955-1991 году. Затым да 2002 году гімнам Беларусі была толькі музыка бяз тэксту, а ў 2002 годзе на музыку гэтага гімну былі пакладзеныя перапрацаваныя вершы.

Мы беларусы, з братняю Руссю
Разам шукалі к шчасцю дарог.
Ў бітвах за волю, ў бітвах за долю
З ёй здабылі мы сцяг перамог!

Прыпеў:
Нас аб’яднала Леніна імя,
Партыя к шчасцю вядзе нас ў паход.
Партыі слава! Слава Радзіме!
Слава табе, беларускі народ!

Сілы гартуe, люд Бeларусі
Ў братнім саюзe, ў мужнай сям’і
Вeчна мы будзeм, вoльныя людзі,
Жыць на шчаслівай, вoльнай зямлі!

Прыпеў:
Нас аб’яднала Леніна імя,
Партыя к шчасцю вядзе нас ў паход.
Партыі слава! Слава Радзіме!
Слава табе, наш свабoдны народ!

Дружба нарoдаў – сіла нарoдаў,
К шчасцю працoўных сoнeчны шлях
Гoрда ж узвіся ў свeтлыа высі,
Сцяг камунізма – радасці сцяг!

Прыпеў:
Нас аб’яднала Леніна імя,
Партыя к шчасцю вядзе нас ў паход.
Партыі слава! Слава Радзіме!
Слава табе, наш савeцкi народ!

"Мы, беларусы" — неафіцыйная назва дзяржаўнага гімну Беларусі (па першых словах яго тэксту). Ужываецца ад 24 верасьня 1955 у якасьці гімну БССР. Нейкі час па распадзе СССР ужывалася толькі музыка гімну. Потым быў праведзены конкурс на стварэньне новага гімну, і 2 ліпеня 2002 прэзыдэнт Аляксандар Лукашэнка ўказам №350 зацьвердзіў у якасьці Дзяржаўнага гімну твор з старой музыкай і новым (часткова зьмененым старым) тэкстам. Тэкст перапрацаваны Ў. Карызнай, які прыбраў спасылкі на Расею, Леніна і камуністычную партыю.

Мы, беларусы

Тэкст: Міхась Клімковіч, Уладзімер Карызна
Музыка: Несьцер Сакалоўскі

Мы, беларусы — мірныя людзі,
Сэрцам адданыя роднай зямлі,
Шчыра сябруем, сілы гартуем
Мы ў працавітай, вольнай сям'і.

Слаўся, зямлі нашай сьветлае імя,
Слаўся, народаў братэрскі саюз!
Наша любімая маці-Радзіма,
Вечна жыві і квітней, Беларусь!

Разам з братамі мужна вякамі
Мы баранілі родны парог,
У бітвах за волю, бітвах за долю
Свой здабывалі сьцяг перамог!

Слаўся, зямлі нашай сьветлае імя,
Слаўся, народаў братэрскі саюз!
Наша любімая маці-Радзіма,
Вечна жыві і квітней, Беларусь!

Дружба народаў — сіла народаў —
Наш запаветны, сонечны шлях.
Горда ж узьвіся ў ясныя высі,
Сьцяг пераможны — радасьці сьцяг!

Слаўся, зямлі нашай сьветлае імя,
Слаўся, народаў братэрскі саюз!
Наша любімая маці-Радзіма,
Вечна жыві і квітней, Беларусь!

«Магутны Божа» (аўтарская назва — «Малітва») — верш, напісаны Натальляй Арсеньневай. У 1947 годзе кампазытар Мікалай Равенскі паклаў яго на музыку, пасьля чаго «Магутны Божа» для беларусаў стаў сапраўдным рэліґійным гімнам, які выконваецца ў цэрквах і на разнайстайных імпрэзах.

Твор таксама прапанавалася зрабіць афіцыйным дзяржаўным гімнам.

Магутны Божа! Ўладар сусьветаў,
Вялікіх сонцаў і сэрц малых!
Над Беларусяй, ціхай і ветлай,
Рассып праменьні свае хвалы.

Дай спор у працы штодзеннай, шэрай,
На лусту хлеба, на родны край,
Павагу, сілу і веліч веры
У нашу праўду, у прышласьць - дай !

Дай урадлівасьць жытнёвым нівам,
Учынкам нашым пашлі ўмалот!
Зрабі магутнай, зрабі шчасьлівай
Краіну нашу і наш народ!

Гімны нацыі, дзяржавы, краіны пішуцца, як вядома, не па заказу, а самой гісторыяй. Прытым сам факт зьяўленьня гімну можа быць выпадковай падзеяй, неадпаведным вершам і мелёдыяй, але, трапіўшы ў гістарычны кантэкст народа, яны становяцца яго гімнам.

Вядома, напрыклад, гісторыя французскай салдацкай песьні Марсельеза, што стала гімнам Францыі, ці мазуркі «Ешчэ польска не згінэла», якая стала ў 1918 годзе дзяржаўным гімнам Польшчы. Дзяржаўны заказ на стварэньне гімну ёсьць блюзьнерства. Што з гэтага атрымліваецца, добра відаць на прыкладзе гімнаў СССР і так званых «рэспублік свабодных». Гімны найчасьцей ствараюцца ў барацьбе за нацыянальна-культурнае, дзяржаўнае і духоўнае адраджэньне нацыі і выбіраюцца народам, які змагаецца за сваю волю і лепшую долю. У пачатку XX стагоддзя гімнам Беларускага адраджэньня найчасьцей гучаў верш Янкі Купалы «А хто там ідзе…» на музыку Людаміра Рагоўскага. ЁН так і называўся «Беларускі гімн».

Пазьней, пасьля ўтварэньня Беларускае Народнае Рэспублікі, ужо ў 20-х гадах, шырока распаўсюдзіўся гімн «Мы вьйдзем шчыльнымі радамі» паводле верша Макара Краўцова, напісанага ў 1919 годзе (музыка Ул. Тэраўскага). Ён стаў гімнам Беларускае Народнае Рэспублікі. Яго сьпявалі паўсюдна змагары ў заходняй Беларусі, потым ён гучаў у часы Другой Сусьветнай вайны і цяпер гучыць ва ўсім сьвеце, дзе жывуць беларусы, якія памятаюць пра Бацькаўшчыну.

З часоў Другой Сусьветнай вайны, падзеі якой стымулявалі беларускае нацыянальнае адраджэньне, паўсюдна гучыць поруч з гімнам БНР беларускі духоўны гімн «Магутны Божа». Гэта знакаміты верш Натальлі Арсеньневай (музыка М.Равенскага). Надзвычай велічная ўзьнёслая і ўрачыстая мелёдыя і зьмест гімна гучаць паўсюдна, дзе ладзяцца беларускія нацыянальна-культурныя мерапрыемствы. Прытым часта ўсё пачынаецца дзяржаўным гімнам БНР, а заканчваецца духоўным гімнам нацыі - «Магутны Божа». Рэлігійныя службы ва ўсіх беларускіх цэрквах Амэрыкі, Канады, Аўстраліі, Вялікабрытаніі завяршаюцца сьпевам «Магутны Божа».

Склалася добрая і прыгожая традыцыя. Беларуская нацыя мае два гімны - дзяржаўны і духоўны. Кожны заняў сваё месца. Кожны сьпяваецца ў сваім часе. Кожны адлюстроўвае нашу беларускую гісторыю, наш розум, нашу волю, наш дух, наша беларускае сэрца. Мяркую, што кожны Беларус павінен ведаць свае гімны.

Зянон Пазьняк

НЕ ЗАГАСНУЦЬ ЗОРКІ Ў НЕБЕ
Верш Янкі Купалы
Музыка Міколы Янчука, гарм. Міколы Равенскага

Не загаснуць зоркі ў небе,
Покі неба будзе, -
Не загіне край забраны,
Покі будуць людзі.

Ночка цёмная на сьвеце
Вечна не начуе;
Зерне, кінутае ў ніву,
Ўсходзіць ды красуе.

Наша зерне - нашы думкі -
Не загінуць сьвету, -
Бліснуць краскай непаблеклай
Вечных агняцьветаў.

3 добрых думак, што мы кінем
На сваім дзірване,
Будзе ўнукам нашым жніва -
Доля, панаваньне.

Беларускаю рукою
Сьветлай праўды сіла
Славу лепшую напіша
Беларусі мілай.

Зацьвіце яна, як сонца
Пасьля непагоды,
Ў роўнай волі, ў роўным стане
Між усіх народаў.

Не загіне край забраны,
Покі жывы людзі, -
Не загаснуць зоркі ў небе,
Покі неба будзе.

* Гэты верш-прысьвячэньне “Нашай ніве” дасланы Янкам Купалам зь Пецярбургу ў 1911 да яе пяцігоддзя (№47-48). Пакладзены на музыку Міколам Янчуком, твор выконваўся як гімн у асяродку беларускіх патрыётаў.

ПАГОНЯ
Верш Максіма Багдановіча
Музыка Міколы Куліковіча

Толькi ў сэрцы трывожным пачую
За краiну радзiмую жах, -
Ўспомню Вострую Браму сьвятую
I ваякаў на грозных канях.

Ў белай пене праносяцца конi,
Рвуцца, мкнуцца i цяжка хрыпяць -
Старадаўняй Лiтоўскай Пагонi
Не разьбiць, не спынiць, не стрымаць.

У бязьмерную даль вы ляцiце,
А за вамi, прад вамi - гады.
Вы за кiм у пагоню сьпяшыце?
Дзе шляхi вашы йдуць i куды?

Мо яны, Беларусь, панясьлiся
За тваiмi дзяцьмi ўздагон,
Што забылi цябе, адраклiся,
Прадалi i аддалi ў палон?

Бiце ў сэрцы iх - бiце мячамi,
Не давайце чужынцамi быць!
Хай пачуюць, як сэрца начамi
Аб радзiмай старонцы балiць.

Мацi родная, Мацi-краiна!
Ня ўсьцiшыцца гэтакi боль…
Ты прабач, Ты прымi свайго сына,
За Цябе яму ўмерцi дазволь!..

Ўсё лятуць i лятуць тыя конi,
Срэбнай збруяй далёка грымяць…
Старадаўняй Лiтоўскай Пагонi
Не разьбiць, не спынiць, не стрымаць.
MP3 (2.10 mb)

* * *

“Кожны народ мае свой асаблівы духоўны характар, які знаходзіць найбольшае адбіцьцё ў яго песьнях. Песьня кажа, ці народ паднявольны, ці свабодны, легкадумны ці сур’ёзны, духоўна самабытны ці не самабытны. Песьня народа - гэта сапраўдная чалавечая душа. Народ адчувае ў сабе вялікую духоўную моц, ён шукае прастору сваім “песьням і сілам”. I дзеля таго, каб даць выхад гэтай сіле, каб у братніх сэрцах сярод цемры і бяспуцьця загарэліся новыя агні, каб паліліся крыніцаю новыя бадзёрыя думы, неабходна даць народу родную, па-мастацку апрацаваную песьню. Бо песьня злучае народ, яна ўсьведамляе яго і дае сілы змагацца за лепшае заўтра.”
Рыгор Шырма

Песьня, як і мова, жывіць беларускую душу адвечнаю прагаю справядлівасьці і салідарнасьці. Таму і не ўдаецца асімілятарам ды захопнікам усіх масьцей адлучыць нас, беларусаў, ад роднае беларускае мовы і беларускае песьні. I ў тым нашая еднасьць, нашая праўда і нашая воля.
Песьня і мова сталіся вызначальнымі сымболямі змаганьня беларусаў супраць акупацыйнага рэжыму.
Няхай гучаць беларускія песьні ў беларускай мове на ўсіх нашых сьвятах, шэсьцях, мітынгах!

Па матэрыялах Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі ды Bielarus.net «Беларуская Салідарнасць»